Ölçme Ve Değerlendirme Teknikleri
Türkçeöğretiminde kullanılan belli başlı ölçme teknikleri aşağıda açıklanmıştır. Buna göre Türkçe programında geliştirilmesi hedeflenen temel dil becerilerini ölçmede kullanılan teknikler sözlü ve yazılı yoklamalar olmak üzere iki aşamada ele alınmaktadır.
Sözlü Yoklamalar
Öğrencilerin sözlü anlatım becerilerini ölçmek için kullanılan ölçme tekniği, sözlü yoklamadır. Bu teknik, daha çok dinleme ve konuşma ağırlıklıdır. Sözlü anlatım, öğrenciye mantıklı düşünme alışkanlığı vermesinin yanı sıra duygu ve düşüncelerini doğru anlatma alışkanlığı da kazandırır. Sözlü yoklamalar, öğrencilerin daha çok dinlediklerini anlama ve düzgün konuşma becerilerini ölçmeye dönük yapılmalıdır. Sözlü yoklamaları değerlendirmede objektif davranmak çok önemlidir. Sözlü anlatım öğrencilerin o dilin kurallarını bilmekten çok kuralları uygulamak açısından önemlidir; bu yüzden de psiko-motor becerilerin kullanımı önemli olmaktadır. Sözlü yoklamalarda değerlendirmenin nesnel olabilmesi için aşağıdaki çizelgeden yararlanmak mümkün olabilir.
Yazılı Yoklamalar
Öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini ölçmek için kullanılan ölçme teknikleri yazılı yoklamalardır. Bunlar:
• Yazılı anlatım
• Dikte
• Çoktan seçmeli test tir.
• Yazılı anlatım: Öğrencilerin düzeylerine uygun olarak verilen Türkçesınavında sorulan sorulara ya da okudukları bir metinle ilgili sorulara kısa ya da uzun cevap vererek düşüncelerini yazıyla ifade etmeleridir. Bu ölçme tekniği Türkçederslerinde çoğunlukla kullanılmaktadır. Yazılı anlatım uygulamalarından yukarda açıklanan yazılı sınavların yanı sıra kompozisyon yazmalarında ve ödev hazırlamayada yer verilmektedir. Bu çalışmalar, sadece Türkçedersinde değil, tüm derslerde çok sık kullanılan bir ölçme aracıdır. Kompozisyon yazma ve ödev hazırlamanın sınıfiçi etkinliklerde yer alması gerekirken pek çok öğretmen tarafından ders dışı etkinlikler olarak bu çalışmalara yer vermesi dikkat çekicidir. Yazılı anlatım çalışmaları ister sınıf içinde ister sınıf dışında olsun önemli olan öğrencinin Türk Dilini doğru ve düzgün kullanmasını öğrenebilmesi ve bunu yazıyla ifade edebilmesidir. Yazılı anlatım çalışmalarında ödevler önemli bir yer tutmaktadır. Türkçedersi ödevleri, öğrencilerin dil alıştırmaları yapmalarına olanak vermeli, onları gözlem, inceleme ve araştırmaya yöneltmeli, herşeyden önemli olarak da eleştirici ve yaratıcı düşünmelerini geliştirmelidir.
Bu amaca dönük çalışmalar yapıldığı zaman ödevler etkili olur. Ödevlerin verilmesi, hazırlanması ve değerlendirilmesi aşamalarında öğretmenin yol gösterici olması ve her öğrenci ile ilgilenmesi önemlidir. İlköğretimin I. döneminde yani 1. ile 5. sınıf arasında daha çok dilin bilgilendirme ve betimleme (tasvir etme) işlevini yerine getirici ödevler; II. döneminde yeni 6. ile 8. sınıflarda da öyküleme (hikaye etme), tartışma, ikna etme ve yaratıcı düşünme gibi dil işlevlerini yerine getirici ödevlere ağırlık verilmelidir.
Dikte
Dikte, söyleneni ya da dinlediğini yazma amacıyla kullanılan bir ölçme tekniğidir. Dikte çalışmaları, dinlediğini anlama ve doğru yazabilme açısından çok önemlidir. Bu çalışmalara sınıf içinde yeri ve zamanı geldiğinde yer verilmeli, ayrıca bir sınav türü olarak da kullanılmalıdır.
Çoktan Seçmeli Test
Sorulan bir sorunun cevabını, verilen seçeneklerden doğru olanı bulup işaretlemeyle yapılan ölçme tekniğine çoktan seçmeli test denir. Son yıllarda eğitim sistemimizden öğrenci başarısını ölçmek için seçmeli test hazırlama yaygın hale gelmiştir. Ölçme teknikleri içinde önemli bir yeri olan çoktan seçmeli testlerin nasıl hazırlanacağı aşağıda özet bir şekilde verilmiştir.
Sınıfınızda çoktan seçmeli Test hazırlıyor musunuz? Hazırlıyorsanız, hangi aşamaları izlediğinizi belirtiniz, aşağıda izlenen aşamalarla karşılaştırınız.
A. Test Hazırlamada İzlenen Aşamalar
• Testin Amacı
• Birlikte Tablosu - Davranışlar - Ünitenin Alt Bölümleri
• Soru Tipi, Sayısı ve Süre
• Test Maddesi Yazma ya da Seçme
• Ön Deneme ve Madde Analizi - Teste Son Şeklini Verme - Çoğaltma
• Uygulama
• Puanlama ve Değerlendirme
• Madde Analizi ve Testi Geliştirme
• Kodlama ve Soru Bankası Oluşturma
Testleri hazırlamaya bir planla başlanır. Bu planda öncelikle testin amacı belirtilir. Daha sonra sarısıyla yukarıda belirtilen aşamalardan geçilir.
• Testin Amacı: Herşeyden önce testi niçin vereceğimizin ortaya konması gerekir. Bu test, girişte mi, süreçte mi, yoksa çıkışta mı verilecek? Önce buna karar verilmelidir. Biz burada ağırlığı daha çok süreçte verilecek testlerin hazırlanmasına vereceğiz. Bu süreçte iki çeşit test üzerinde durulmaktadır. - Öğrencilerin ünitedeki öğrenme eksikliklerini belirlemek ve tam öğrenmeyi sağlamak için verilen biçimlendirme geliştirmeye dönük testler ki bu testlere not verilmemektedir, sadece öğrencilerin öğrenme güçlüklerini ve eksikliklerini ortaya çıkarmaya yöneliktir. - Birkaç üniteyi kapsayan ve öğrencilerin o ünitelerle ilgili başarılarını ortaya koyan kısa ve ara sınavlardır. Bu sınavlarla öğrencilerin öğrenme düzeyleri belirlenmekte ve sınavdaki başarıları notla değerlendirilmektedir. Okullarımızda daha çok bu ikinci tip sınavlara yer verilmekte ve testler bu amaçla hazırlanmaktadır.
• Belirtke Tablosu: Test planlanırken testin amacına uygun test kapsamının ve ölçülecek davranışların bir matriks üzerinde (iki boyutlu bir tabloda) gösterilmesi gerekir. Bu amaçla hazırlanan tabloya belirtke tablosu denilmektedir. Çizelge 9.2′de görüldüğü gibi birlikte tablosunun hedefler (amaçlar) ve hedeflerle ilgili davranışlar boyutuna öğrencilere kazandırılan davranışlar yazılır. Bu davranışlar, hatırlanacak kavramı seçme, söyleme ya da yazma, kavranması beklenen ilke, olgu ya da genellemeyi değişik şekilde ifade etme; kurallı ve anlamlı cümle kurma, çevirme, özetleme, açıklama, genelleme, verilmeyenleri kestirme gibi olabilir ya da okuduğu edebi bir eserde geçen kişilerin karakter analizini yapma, belki de çok ileri bir düzeyde şiir, hikaye, roman yazma gibi davranışlar kazandırılabilir. Her davranışı ölçmek için en az bir sorusorulmaktadır, önemli olanlar için birden fazla sorusorulabilir.
Belirtke tablosundaki davranışlar, içerik ve konu başlıklarını örneklendiriniz.
Belirtke tablosunun içerik boyutuna öğrenilen ünitelerde geçen konular yazılır. Eğer kavramlar öğretilmiş ya da her hangi bir cümle yapısına ağırlık verilmişse onlar yazılır. Örneğin, basit zamanlı cümlelerle yol tarifi yapma, bir kenti ya da kasabayı tasvir etme (betimleme), bir kişiye yurt dışına çıkmadan önce öğütte bulunma gibi olabilir.
• Soru Tipi: Soru tipleri, sayısı ve gerekli zamanın saptanması Çizelge 9.3′teki gibi hazırlanacak bir plan üzerinde gösterilmelidir.
• Test Maddesi Yazma ya da Seçme: Test maddesi yazma önemli ve teknik bir konudur. Özellikle madde kökü ve çeldiricileri yazabilmek için genel ilkelerin ve tekniklerin çok iyi bilinmesi gerekir. Madde yazımında test planında belirtilen sayıdan daha çok madde yazılmasında yarar vardır. Daha sonra önerileceği gibi eğer okulda bir soru bankası sistemi oluşturulmuşsa bu bankadan uygun test maddelerinin seçimi yapılabilir. Soru bankasında yer alan test maddelerinden oluşturulan test daha güvenilir ve geçerli olabilir.
• Ön Deneme ve Madde Analizi: Okullarımızda genellikle hazırlanan testler ön denemeden geçirilmeden uygulanmaktadır. Ancak verilecek testlerin daha geçerli ve güvenilir olması için ön denemenin küçük gruplarda yapılması bu da olmuyorsa aynı branştan olan diğer öğretmenlere gösterip soruları cevaplamaları ya da eleştirmeleri istenebilir. Şayet hazırlanan test küçük gruplar üzerinde denenmemişse madde analizine gidilmesinde yarar vardır.
• Düzenleme: Teste son şeklini verirken aşağıdaki aşamalardan geçilmesinde yarar vardır. Testin ön kapağında genel bir açıklamaya yer verilmelidir. Açıklamada testte neler olduğu ve sorulara nasıl cevap verileceği belirtilmelidir. - Test soruları kolaydan zora doğru sıralanmalıdır. - Testte, değişik konulardan yararlanarak hazırlanmış sorular bulunacaksa, bu sorulardan aynı konu ile ilgili olanlar bir arada bulunmalıdır. - Aynı ve benzer davranışları ölçen sorular bir araya getirilmelidir. - Cevap kağıdı ayrı olarak verilecekse düzenli bir şekilde hazırlanmalı, üzerine öğrencinin adı soyadı, sınıfı, varsa şubesi, okul numarası ve diğer bilgiler yazılmalıdır. - Sorular okunaklı bir şekilde daktilo edilmeli ve bir soru, soru kökü ve seçenekleriyle beraber aynı sayfada olmalıdır. Bu aşamalar tamamlandıktan sonra çoğaltma işlemine geçilmelidir.
• Uygulama: Okullarımızda genellikle sınav uygulamalarından dersöğretmenleri sorumludur. Ancak kalabalık sınıflarda uygulamanın daha sağlıklı olabilmesi için bir öğretmen arkadaşın gözcü olarak yardıma gelmesinde yarar olabilir. Bu nedenle sınavın kimin ya da kimler tarafından nasıl uygulanacağı önceden belirlenmelidir.
• Puanlama-Değerlendirme: Puanlama yöntemi de önceden belirlenmeli, bu arada yanlış ve cevapsız bırakılan sorular için herhangi bir işlem yapılıp yapılmayacağı önceden belirlenmelidir. Sınavlar eğer sınav bürosu tarafından bir merkezden hazırlanmışsa puanlama ve değerlendirme ölçütlerinin ve bir cevap anahtarının hazırlanması ve sınav uygulamasından sonra bunların öğretmenlere verilmesi önemlidir. Test puanlarının nota dönüştürülmesinde aşağıdaki değerlendirme ölçütlerinden biri uygulanmalıdır. Not vermede kullanılan ölçütlerle bunlara dayalı olarak yapılan değerlendirme mutlak ve bağıl olarak ikiye ayrılır. Mutlak değerlendirmede öğrencinin mutlak başarı düzeyi belirlenir ve ona göre not verilir. Mutlak değerlendirme ile not verilmesinde kullanılan yöntem, bir testte alınan ham puanların yüzde puanlara çevrilmesi ve bu yüzdelerin karşılığı olan sayı ya da harf notlarının verilmesidir. Sözgelimi testin tam puanı 40 ise, bu testten herhangi bir öğrenci 34 puan almışsa, 10′luk not sistemine göre öğrencinin alacağı not (40-34)= yaklaşık 8 olacaktır. 100 üzerinden 80 puan, harfle gösterildiğinde A ya da AB olacaktır. Bu tür değerlendirmede öğrencinin başarısı başka öğrencilerden bağımsız düşünülmekte ve testin tam puanı ölçüt olarak alınmaktadır. Okullarımızda en yaygın olarak kullanılan değerlendirme şekli budur. Diğer bir değerlendirme şekli de bağıl değerlendirmedir. Bu değerlendirmede öğrenci başarısı başka bir değişkenle kıyaslanarak not verilir. Genelde bu değişken sınıf ortalaması olmaktadır. Bu tür değerlendirme gruba bağlı bir değerlendirme olduğu için bağıl değerlendirme olarak bilinir. Orta dereceli okulların sınav yönetmeliklerinde bağıl değerlendirmeden çok mutlak değerlendirmeye yer verilmektedir.
• Madde Analizi ve Test Geliştirme: Öğrencilere uygulanan testtin maddeleri ve seçenekleri üzerinde yapılan çalışmaya madde analizi denilmektedir. Bunda amaç istenilen nitelikleri taşıyan bu testin geliştirilmesinde uygun maddelerin seçilmesi ve belirli nitelikleri taşımayan maddelerin seçenekleri üzerinde düzeltme ve ayıklama işleminin yapılmasıdır. Klasik test kuramına göre madde analizi en yaygın şekilde % 27′lik üst ve alt gruplara dayanan bir yöntemle yapılmaktadır. Bu yönteme göre: - Cevap kağıtları puanlanıp en yüksekten en düşüğe doğru sıralanır. Şekil 10′da görüldüğü gibi en yüksek ve en düşük puanlı kağıtların % 27’si ayrılır, ortada kalan kağıtlar analize dahil edilmezler. - Üst ve alt grupta ayrı ayrı o maddeye verilen cevaplardan tüm seçeneklere konulan işaretler, erişilmemişler ve cevaplandırılmamışlar sayılır ve sayım sonuçları bir çizelge üzerinde gösterilir (Çizelge 9.4). - Doğru cevabın üst ve alt gruplardaki yüzdeleriyle madde güçlüüğü (p) ve maddenin ayırıcılık gücü (r) bulunur. Bu formülde Dü = Üst grupta doğru cevap sayısı, Da = Alt grupta doğru cevap sayısı, N’ = Tüm grubun % 27’sidir. Çizelge 4′deki örneği sayılarla örneklersek Madde ayırıcılık gücü de formülü ile bulunur. Bu formülde N=tüm grup sayısı. Buna göre yine çizelgedeki verileri kullanırsak bu maddenin ayırıcılık gücü - Bulunan (p) ve (r) değerleri maddenin verilen cevapla nasıl işlediği hakkında bilgi verir (p) ve (r) değeri .50 ve civarında olan maddeler iyi maddelerdir. Bu şekilde olan maddeler seçilip madde kartına yazılır ve daha sonra soru bankasına konur. Bu şekilde maddelerden oluşan testler daha güvenilir ve geçerli olmaktadır.
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
İkinci basamak, harfi yazma basamağıdır. Harf, dik temel yazı harfleri kurallarına uygun biçimde yazdırılır.
Üçüncü basamakta; kelime, cümle ve metin oluşturulur. Bu basamağın sonunda, yetişkinin okuma ve yazmayı öğrenmesi beklenir.Hızlı ve anlayarak okuma, serbest okuma-yazma aşamasında yapılacak çalışmalarla sağlanır.Okuma-yazma çalışmaları sırasında ele alınabilecek etkinlikler, öneri
niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri değiştirebileceği gibi tamamen farklı bir etkinlik de uygulayabilir.
B. DİĞER ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ
Yöntem,sorunu çözmek için önceden belirlenmiş ya da izlenecek en kısa yoldur. Başka deyişle yöntem, bilimde, belli bir plâna göre yapılan çalışmalar dizisidir. Anlatma,tartışma, gösteri yaptırma, problem çözme, bireysel çalışma olmak üzere beş genel öğretim yöntemi bulunmaktadır.
1. Anlatma Yöntemi: Öğretmen merkezli öğretme yöntemi olup daha çok öğretmenin bilgiyi aktarması sürecini içermektedir.
2. Tartışma Yöntemi: Bir konu üzerinde yetişkinleri düşünmeye yöneltmek,anlaşılmayan noktaları açıklamak ve verilen bilgileri pekiştirmek amacıyla kullanılan yöntemdir. Bu yöntem, daha çok konunun kavranması aşamasında, karşılıklı görüşler ortaya konurken, sorunun çözüm yollarını ararken ve değerlendirme çalışmaları yapılırken kullanılır.
3. Gösterip Yaptırma Yöntemi: Bir işlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama, sonra da yetişkine alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yoludur.
Bu yöntem, konuya ilişkin bilgilerin açıklanması ve bu bilgilerin beceriye dönüştürülmesi için gereken uygulamaların yapılması aşamasında kullanılır.
4. Problem Çözme Yöntemi: İstenen amaca varabilmek için etkili ve yararlı araçları ve davranışları, türlü olanaklar arasından seçip kullanmadır. Bu yöntem, çoğunlukla araştırma yoluyla öğretme yaklaşımında, bilişsel alanın uygulanma düzeyindeki davranışların kazandırılmasında ve duyuşsal
alanın ayrışma ve bileşim özelliklerini geliştirmede kullanılır.
5. Bireysel Çalışma Yöntemi: Bireysel çalışma, yetişkinin konuyu yaparak, yaşayarak öğrenme yoludur. Bu yöntem, yetişkinin konuyu kendi başına öğrenmek istediği zaman kullanılır.
ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
Öğretme tekniği, “bir öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütünü” olarak tanımlanabilir. Yöntemi tasarım, tekniği de uygulama olarak görebiliriz. Daha geniş açıdan yöntemi,amaca ulaşmak için öğretme(öğrenme sürecini değerlenme) planlama; tekniği de bu değerlenme ve planlanan düşüncelerin uygulanmaya aktarılmasında izlenen yol olarak açıklayabiliriz.Yaygın olarak kullanılan öğretim teknikleri:
Beyin Fırtınası:Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir.
Gösterip-Yapma:İzleyici grubun önünde bir işin nasıl yapılacağını göstermek ya da genel ilkeleri açıklamak için başvurulan bir tekniktir.
Soru-Cevap:Bu teknik, öğrencilere düşünme ve konuşma alışkanlıklarını kazandırma bakımından önemli bir tekniktir, her dersin öğretiminde kullanılır.
Rol yapma:Rol yapma, örgencinin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir kişiliğe girerek
ifade etmesini sağlayan bir öğrenme tekniğidir. Rol yapma, Sosyodrama olarak adlandırılır.
Sosyodrama, insan ilişkileri konusunda daha çok bilgi, beceri ve anlayış kazandırmayı öngören oyun tekniklerinden yararlanma temeline dayalı deneysel bir eğitim tekniğidir.
Drama:Drama tekniği ile öğrenciler hangi durumlarda nasıl davranmaları gerektiğini yaşayarak öğrenirler. Problem çözme ve iletişim kurma yeteneğini geliştirir.
Benzetim: Benzetim sınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmalarına olanak sağlayan bir öğretim tekniğidir. Benzetim tekniği bir düşünce değil bir hareket, bir olaydır.
İkili ve Grup Çalışmaları:Öğrenci sayısına göre en az iki ve en çok sekiz ile on kişinin bir araya gelerek aynı konu üzerinde ortak amaçlarla yaptıkları çalışmaya grup çalışması denir.
Eğitsel Oyunlar:Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan etkinliklerdir. Oyunlar öğrencilere neşeli ve rahat bir ortam sağlamakta,
sınıf-içi çalışmalara değişiklik getirmektedir. Eğitsel oyunlarla derste konular ilgi çekici konuma getirile bilir, en pasif öğrencilerin bile bu etkinliklere katılmaları sağlana bilir.
B.Bireysel Öğretim Teknikleri
Bu teknikler daha çok öğrencilerin sınıf dışı öğrenmelerinde yararlı olacak tekniklerdir.
1.Bireyselleştirilmiş Öğretim: Bu teknik, öğretim öğrenci merkezli olmaktadır.Öğretmenin rolü öğrenci merkezli öğrenme etkinliklerini yönetmek ve düzenlemektir.
Öğretmen sınıfın tümüne değil de 3-4 kişiden oluşan küçük gruplara açıklama yapar.Öğrenciler de, öğretim etkinliklerine aktif olarak katılırlar.
2.Programlı Öğretim: Pekiştirme ilkeleri esas alınarak uygulanan bir tekniktir.Programlı öğretim temelde öğretimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesi
gibi iki önemli yenilik getirmektedir.
3.Bilgisayar Destekli Öğretim: Bu öğretimde,bilgisayarın öğretme sürecine öğretmenin yerine geçerek bir seçenek olarak değil, sistemi tamamlayıcı güçlendirici
bir araç olarak kullanılır
ÖGRENME VE ÖGRETME SÜRECINDE ETKINLIK HAZIRLAMA VE UYGULAMALARI
A. DERSE HAZIRLIK
Derse hazirlik asamasi;ögretmen hazirligi ve ögrenci hazirligindan (düsünsel ve duyussal hazirlik ile teknik hazirlik) olusmaktadir. Bu süreçte yapilmasi gereken çalismalar asagida açiklanmistir.
1. Ögretmen Hazirligi
Egitimde, ögretmenin ders için ön hazirligi, amaca ulasmada en önemli etkenlerdendir. Bu nedenle ögretmen,
· Ögrenme-ögretme sürecini planlamali, zamani iyi ayarlamalidir.
· Her dersten en az bir hafta öncesinde yapilacak çalisma ile ilgili dokümanlari, kullanilacak teknikle ilgili getirmeleri gereken malzemeleriögrencilere bildirmelidir.
· Ele alinacak konuyla ilgili ögrencilerin düsünsel ve duyussal hazir bulunuslulugunu saglayacak hazirliklari yapmalidir.
· Ögrencilerin ilgili dersten edinmesi planlanan kazanimlara iliskin etkinlik örneklerini programdan seçmeli ya da kazanimlara yönelik etkinlikleri kendisi hazirlamalidir. Bu etkinlikleri hazirlarken çevresel ve kültürel faktörleri, cografi özellikleri, ögrencilerin gelisim düzeylerini, ilgi ve ihtiyaçlarini, ekonomik kosullarini göz önünde bulundurmalidir.
· Ögretmen kendisinin yeterince hazirlanmadigi, inanmadigi, özümlemedigi, duygusal iliski kurmadigi bir konuyu ögrencilerine benimsetmesinin mümkün olmadigi bilinci içinde olmalidir.
· Ögrencilerin sagligi ve güvenligi için, uygulama öncesinde ögrencilere ve çalisma mekânlarina yönelik gerekli güvenlik önlemlerini mutlaka almalidir.
· Uygulama yaptirilacaksa, çalisma sirasinda ögrencilere dinletmek üzere klasik müzik kaseti, cd’si vb. temin etmelidir.
2. Ögrenci Hazirligi
Ögrenme alanlarinin ilgili kazanimlarina ulasilabilmesi, için ögrencilerin derse hazirlik yapmalari gereklidir. Bu hazirliklar:
2. 1. Düsünsel ve Duyussal Hazirlik: Ögrenciler ele alinacak konu ile ilgili küçük arastirmalar yapmaya yönlendirilmelidir. Bununla birlikte ögrencilerden çesitli sanat alanlarinin sarki, türkü, siir, mani, öykü, masal, efsane, atasözü, fotograf, resim, afis gibi ürünlerinden birini veya birkaçini sinifa getirmeleri istenmelidir. Bulduklarinin yani sira ögrencilerin kendi yazdiklari öykü, masal, siir, sarki sözü, çektikleri fotograf vb. dokümanlari getirebilecekleri söylenmelidir.
2. 2. Teknik Hazirlik: Ögrencilerin, belirlenen teknik ve yönteme uygun, ögretmen tarafindan önceden söylenen araç-gereç ve temizlik malzemelerini temin ederek derse hazirlikli gelmeleri saglanmalidir.
B. UYARANLAR (Motivasyon)
Bu süreç ögrencilerin önceden edindikleri bilgileri harekete geçirmeye yönelik olmalidir. Temel amaç ögrencinin derse karsi güdülenerek, istekli hale getirilmesidir.
· Bu bölüm, ögrencilerin düsünsel ve duyussal hazirlik olarak, yaptiklari arastirmalardan edindikleri bilgileri; bulduklari ya da kendi ürettikleri siir, sarki, masal vb. çalismalari sunduklari bölümdür.
· Süreç içerisinde, ele alinacak konu ile ilgili sorular sorulmali, bu sorular yoluyla ögrencilerin günlük yasamlariyla iliski kurulmali, onlarin önceden edindikleri bilgileri hatirlamalari saglanmalidir. Böylece ögrenciler cesaretle, öz güvenle ve istekle uygulamaya hazir hâle geleceklerdir.
· Ögrencilerin yeni edinecekleri bilgi ve becerilere ait özel önem tasiyan kavram ve sözcükler üzerinde bilgi, deneyim, düsünce ve görüsleri saptanmalidir. Düsünce ve görüslerini çesitli yollarla (sözel olarak, drama araciligiyla vb.) özgürce ifade etme firsati verilmelidir.
· Bütün sanat dersleri, duyumsama, duyarlik ve sezgi ekseninde düsünülmelidir. Motivasyon asamasi bu nedenle ögrencinin tüm duyu organlarinin harekete geçirildigi, ilgi ve istegin kiskirtildigi bir asama olarak geregince degerlendirilmelidir.
· Ders süresince ögrenilecek bilgiyi ögrencinin hayatinda nerelerde kullanacagi ya da onlara hangi yeterlikleri kazandiracagi hakkinda bilgi verilmeli, bu bilgilerin günlük hayatla baglantisi kurularak ögrenciler derse karsi motive edilmelidir.
C. BILGININ PAYLASILMASI
Bu süreç, ögrencilerin derste yapacaklari çalismalarla ilgili bilgilerin ortaya kondugu ve paylasildigi bölümdür. Yeni bilgilerle ilgili gerekli açiklamalar, örnekler üzerinden yapilmalidir. Bu süreçte önemli olan, bilgilerin sadece ortaya konmasi degil, ögrencilerin daha önceki bilgilerin yeni konularla olan baglantilari kurulmalidir.
· Ögrenciler yöneltilen sorularla, verilen örneklerle önceki bilgilerinden yola çikarak zihinlerinde yeni bilgileri yapilandiracaklari alani olusturmaktadirlar. Bilgilerin bu alana transfer edilmesi ve kaliciligin saglanmasi için yeni bilgileri ögrencilerin kesfederek ulasacaklari ögrenme yasantilari olusturulmalidir.
· Bu bölümde, ders sürecinde kullanilacak yöntem ve tekniklerle ilgili gerekli açiklamalar yapilmalidir. Yapilacak olan açiklamalarda yine bazi kural ve önlemleri ögrencilerin kesfetmeleri saglanabilir.
· Yeni bilgilerin sunulmasinda salt bilgi aktarimi tercih edilmemelidir. Ögrenciler aktif kilinmali, görüsleri alinmalidir. Geri bildirimler aninda verilmelidir. Bu yolla ögrencilerin zihinlerinde yanlis bilgileri yapilandirmalarin da önüne geçilmis olunur.
Ç. UYGULAMA
Bu asamada ögretmen:
· Ögrencilerin ele alinan konuyu özgürce çalisarak ortaya koymalari için gereken ortami hazirlamalidir.
· Çalismalarda zorlayici olmamali, ancak tüm ögrencilerin çalismaya etkin katilimini saglayarak, birkaç ilgi çekme noktasi ve uyarani gelistirmelidir. Ögrencilerin çalismalarina müdahale etmeden yönlendirecek bir rehber konumunda olmalidir.
· Ders boyunca konsantrasyonlarini bozmadan ve onlara hissettirmeden ögrencileri denetlemeli gözlem yapmali ve güvenlik önlemlerini almalidir.
· Malzemesi olmayan ya da eksik olan ögrenciler için, sinifta bir paylasim ortami olusturmalidir. Ancak, malzemesiz ya da eksik malzeme ile derse gelmeyi aliskanlik haline getirmemeleri konusunda, ögrencileri kirmadan, rencide etmeden gereken önlemleri almalidir.
· Çalismalar, duruma göre bireysel ve grup çalismalari seklinde yürütülmelidir. Uygulamalarda, grup çalismalarina sik sik yer verilmelidir.
· Derse katilmak istemeyen, çesitli nedenlerle derse yogunlasamamis ögrencilerin bireysel farkliliklara uygun, ilgilerini çekecek ögrenme ortamlari yaratarak derse katilimlari saglanmalidir. Katilimin saglanmasinda zorlayici olunmamalidir, ögrencilerin hoslandiklari, ilgilerini çekebilecek olan konulardan yola çikmalidir.
· Ögrencilerin, yaptiklari çalismalar hakkinda duygu ve düsüncelerini paylasmalari saglanmalidir.
· Çalismalarin tamami mutlaka sergilenmelidir. Böylece ögrenciler öz güven duygusu kazanacak, eserlerinin sergilenmesinden haz alacak ve onur duyacaklardir. Panoya asilan çalismalarin sürekli ayni ögrencilere ait olmamasina dikkat edilmeli, her ögrencinin çalismasina yer verilmelidir.
· Ögrencilere birinci siniftan itibaren karsilikli duygu, düsünce ve bunlarin bir ürünü olan çalismalara saygi duymalari gerektigi kavratilmalidir. Tamamlanan çalismalarla ilgili duygu ve düsüncelerin paylasimi sirasinda ögrencilerin birbirlerini kesin yargi ve olumsuz ifadeler kullanarak elestirmeleri engellenmelidir.
· Süreç içerisinde ele alinan konu gerekli yerlerde Atatürkçülük, diger dersler ve ara disiplinlerle iliskilendirilmelidir.
· Dersin sonunda sinif / atölye mutlaka temizlenmelidir.
D. DEGERLENDIRME
Bu bölümde süreç ve sonuç degerlendirmeleri yer almalidir. Süreç degerlendirmesi zamaninda yapilmalidir. Degerlendirmede; performans degerlendirme amaciyla hazirlanan çesitli formlar, çesitli sorular, yapilan çalismalar, arastirma sonuçlari, ürün dosyalari kullanilmalidir. Ögrencilerin çalismalari kesinlikle birbiriyle kiyaslanmamalidir.Ögrencilerin yaptiklari çalismalara yorum getirirken ögretmen olumsuz elestirilerde ve kesin yargilarda bulunmamaya özen göstermelidir. Ögrencileri farkli deneyimlere ve ögrenme yasantilarina sevk etmeli, degisik yöntem ve teknikleri kullanmalarina özendirici rehber rolünde olmalidir. Burada asil önemli olan ögrencilerin çalismalara katilmasi ve gösterdigi çabadir.Çalismalarda, genel düzeyin üstünde ilgi ve çabalar gösteren, kazanimlar çerçevesinde ilginç yaklasimlari olan ögrenciler dikkatle ve titizlikle izlenmeye alinmalidir. Böylesi bir yaklasim olmadiginda bu ögrenciler sinifin genel düzeyi içinde sikisip kalirlar. Bu tür ögrencilerin velileri ile özel görüsmeler yapilarak, yönlendirmelere gidilmelidir. Bu yönlendirmeler, gizli ve diger ögrencilere yaniltilmadan gerçeklestirilmelidir. Ilginç yaklasimlar gelistiren ve farkli bir cosku ile çalisan ögrencilerin, bu yönlerinidahaçok ortaya çikarmak ve atak yapmalarini saglamak amaciyla ögrenci velisiyle görüsülerek malzeme, kitap,katalog destegi saglanmali böylece sinifin genel düzeyinin üstünde çalismalar yapmaya yönlendirilmelidir.
Degerlendirme ile ilgili açiklama ve ölçekler, programin ölçme -degerlendirme bölümünde yer almaktadir.
3.6. ÖGRENME VE ÖGRETME SÜRECI ÖRNEGI
Ders : Görsel Sanatlar
Sinif : 3
Ögrenme Alani :Görsel Sanatlarda Biçimlendirme.
Görsel Sanat Kültürü
Konu :Kuslar
Süre : 40+ 40
Yöntem – teknikler: Gözlem, arastirma, inceleme, soru-yanit, gösterim, akrilik boya teknigi.
Kazanimlar:
Görsel Sanatlarda Biçimlendirme:
1.Çesitli sanat alanlarinin sarki, türkü, siir, öykü, masal, ani, efsane gibi türlerinden yararlanarak görsel çalismalar yapar.
11. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuslar vb. varliklari belirleyerek bu varliklarin birer biçimleri oldugunu fark eder.
12. Çevresinden belirledigi biçimlerden hareketle özgün çalismalar yapar.
Görsel Sanat Kültürü:
4. Gösterilen eserdeki renklerin, biçimlerin, figürlerin ve objelerin nasil kullanildigini açiklar.
5. Gösterilen eserle ilgili duygu ve düsüncelerini ifade eder.
7. Görsel sanat çalismalarini sergilemekten ve çevresindekilerle paylasmaktan zevk alir.
A. DERSE HAZIRLIK
1. Ögretmen Hazirligi
Ögretmen, kuslarla ilgili resimler ve fotograflar (Salih Acar’in “Kuslar”, resmi, Söbütay Özer’in Güvercinli resimleri, Orhan Peker’in Güvercinler”i, Nuri Abaç’in Zümrüd-ü Anka resimleri, Ara Güler’in “Yeni Cami Önünde Kuslar”fotografi, Ersin Alok’un “Kuslar”resmi, Kus Cenneti’nden çesitli fotograflar, Kubadabat sarayi kus figürlü çinileri, Kütahyali Sitki Olçar Usta’nin “Mavi Kus” heykel ve seramikleri, Hasan Pekmezci’nin “Kafeste Kuslar” isimli tablosu), “Alli Turnam” türküsü, çesitli kus masallari, “Zümrüd-ü Anka” efsanesi; Bedri Rahmi Eyüboglu’nun “Istanbul Destani” gibi siirler vb. örneklerden temin edebildiklerini sinifa getirir.
Güvenlik önlemleriyle ilgili olarak, dersten önce ögrencilere müzik dinletilmeye baslamadan, kullanilacak prizler kontrol edilir.
2. Ögrenci Hazirligi
2.1. Düsünsel ve Duyussal Hazirlik:
Ögrencilere, kuslarla ilgili sarki, siir, masal, resim, fotograf, çesitli kus heykelcikleri, kus biblolari, öykü, fikra, mani, atasözü vb. doküman ve malzemelerden bulabildiklerini sinifa getirmeleri söylenir.
Bununla birlikte ögrencilerden kuslarin yasayislari, çesitleri, yasama ortamlari, isimleri, renk ve biçimsel özellikleri (kugular uzun boyunlu, leylekler uzun gagali, kirlangiçlar çatal kuyruklu, kartallar büyük kanatli, serçeler minik biçimli, flamingolar uzun bacakli vb.) konusunda küçük bir arastirma yapmalari istenir.
2.2. Teknik Hazirlik:
Ögrencilerden asagida belirtilen malzemeleri getirmeleri istenir.
2.2.1.Boya Malzemeleri: Akrilik boya, ince ve kalin firça, beyaz veya ögrencinin kendi begenisine göre seçecegi renkli kartonlar.
2.2.2.Temizlik gereçleri: Naylon örtü, temizlik bezi, koruyucu önlük (naylon önlük, eski gömleklerden önlük vb.).
B. UYARANLAR ( MOTIVASYON)
Sinifa getirilen görsel materyaller incelenir.
Ardindan siirler, sarkilar vb. okunur. Degisik kuslarin sesleri taklit edilerek canlandirma yaptirilir. Ögrencilerin yaptiklari arastirmalari arkadaslarina kisaca sunmalari, sunulan eserlerden yola çikarak kuslar hakkinda konusmalari istenir. Bu konuda ögrencilere su sorular yöneltilebilir:
· En sevdiginiz kus türü hangisidir, neden? Sevdiginiz kusun rengi nedir?
· Gördügünüz kuslarin biçimsel özellikleri nelerdir?
· Kuslar size neleri çagristiriyor?
· Renkleri ve yasam ortamlari nelerdir?
· Bildiginiz kus isimleri nelerdir?
Ögrencilere “Ben bir kus olsaydim...” cümlesini sözlü olarak tamamlamalarina yardimci olmak için asagidaki sorular yöneltilir:
· Hangi kus olmayi isterdiniz, neden?
· Kus olsaydin ne yapardiniz?
· Neleri görmek isterdiniz?
· Nerede yasamak isterdiniz?
· Nereye gitmek isterdiniz?
Getirilen materyallerle “Kuslar” isimli bir köse hazirlanir.
C. BILGIYI PAYLASMA
Anlatilanlardan yola çikarak örnek olarak getirilen eserlerde kuslarin ifade edilis biçimleri hakkinda ögrencilerden konusmalari istenir. Getirilen eserlerden gerçekçi ve soyut olanlar ögrencilerin görebilecekleri yere asilarak, bu eserlerde kuslarin hangi biçimsel özellikleri ile renklerinin vb. kullanildigini belirlemeleri istenir. Gerçekçi eserler ile soyut eserlerde kuslarin nasil anlatildigini açiklamalari saglanir. Ögrencilere ek olarak “Bu eserleri yapan sanatçi siz olsaydiniz burada nasil bir kusu görsellestirirdiniz? Biçimsel özellikleri neler olurdu? Hangi renkleri tercih ederdiniz? Bu kus ne yapardi? Eserinizde baska neler olabilirdi”? gibi sorular yöneltilerek ögrencilerin görüsleri alinir.
Ögrencilere, yapacaklari eserlere örnek olmasi açisindan, daha önce akrilik boya teknigi ile yapilmis olan bir resim gösterilir. Ögrencilerden bu resmin hangi teknik ile yapildigini tahmin etmeleri istenir. Kullanilacak teknigin belirlenmesinde gerekli yönlendirmeler yapilir. Ögrencilerin düsünceleri alindiktan sonra, bu teknigin özelliklerinin neler olabilecegi hakkinda görüslerini açiklamalari istenir. Daha önce bu teknigi kullanarak yaptiklari çalismalardan yola çikarak teknigin ve boyanin özelliklerini açiklamalari saglanir. Dogru verilen yanitlar pekistirilir. Ders sürecinde “akrilik boya teknigi” kullanilacagi açiklanir ve ögrenciler derste kullanilacak yöntem ve teknikler hakkinda bilgilendirilir. Akrilik boyanin kapatici özellige sahip, mat bir boya oldugu söylenir. Boyalari üst üste kullanabilecekleri, ancak çok fazla sürterek kâgidi yipratmaktan kaçinmalari gerektigi ifade edilmelidir. Yanlis boyanan yüzeylerde boyanin kurumasi beklenir. Üzerine yeniden istenen renkte boya sürülebilir. Üste sürülen boya kurumadan kazima yapilarak alttaki renklerden de yararlanilabilir. Isterlerse akrilik boyayi parmakla, pamukla, burusturulmus kâgitlarla, tampon haline getirilmis bezlerle vb. sürülerek yayabilecekleri ve böylece renk kaynasmasi saglayabilecekleri anlatilir. Istedikleri yerleri bos birakarak kartonun renginden de yararlanabilecekleri hatirlatilir. Bu tür çalismalarda bütün yüzeyin boyanmasi çocugun istek ve ihtiyacina birakilmalidir. Tüm yüzeyin boyanmasi için ögrenciye baski yapilmamalidir.
Ç. UYGULAMA
Yapacaklari çalisma öncesinde ögrencilerden konuyla ilgili nasil bir kompozisyon olusturacaklarini belirlemeleri istenir. Akrilik boyanin kullanilmasiyla ilgili bilgiler tekrar hatirlatilir. Ögrencilerden, koruyucu gömleklerini giymeleri, musamba örtüleri siralarin üzerine sermeleri, kullanacaklari kâgitlari ve renkli kartonlarini, boyalarini hazirlamalari ve çalismaya baslamalari istenir. Bu asamada ögrencilerin konsantrasyonlarini arttirmak için klasik müzik dinletilebilir. Ögrenciler çalismalari yaparken gözlemlenerek gerekli rehberlikte bulunulur. Bu rehberlikte ögrencilerin yaraticiliklarini olumsuz etkileyen veya sinirlandiran elestirilerde bulunulmamasina özen gösterilmelidir. Yönlendirmelerde, onlarin birbirlerinin çalismalarindan etkilenmemelerine, özgün bir ürün ortaya koymalarina dikkat edilmelidir. Ögrencinin kus figürü yaptigina inandigi her biçim kabul edilmeli, asla elestirilmemelidir. Ögrencinin boy, kilo, saç, kisilik farkliliklari ne ise, yaptigi islerdeki farkliliklar da aynidir. Bu nedenle, herkesin yaptigi isin birbirine benzemesi gibi bir durum söz konusu degildir. Dergi, kitap, gazete vb. yerlerde bulunan resimlerin büyükler tarafindan yapildigi, ögrencilerin büyüklerin yaptiklarini taklit etmelerine gerek olmadigi özellikle vurgulanmalidir. Sadece ögrencilerin kullanilan teknikle ilgili hatalarinda gerekli düzeltmeler sözel olarak yapilir. Örnegin, “Bu bölümde boyayi fazla bastirmadan kullansaydin diger bölümdeki gibi daha iyi sonuç alir miydin? Acaba degisik renkleri de deneseydin, nasil bir sonuç alirdin?” vb.
Çalismalarini tamamlayan ögrencilerden eserlerine isim vermeleri istenir.Daha sonra malzemelerini toplamalari söylenir. Ilkögretim düzeyinde maket biçagi kullanilmasi tehlikeli olabileceginden ögrenciler, yaptiklari çalismalarini daha büyük bir kâgit üzerine, resmin boyutuna göre kenarlarindan 5-<ST1:METRICCoNVERTER ProductID="6 cm" w:st="on">6 cm</ST1:METRICCoNVERTER>. bosluk kalacak sekilde yerlestirip yapistirarak “paspartu” hazirlayabilirler. Ögrencilere malzemelerini toplamalari söylenir, atiklarini çöpe atmalari hatirlatilir. Ögrencilerin derste kullandiklari araç gereçleri düzenli bir sekilde toplamalari ve sinifi bir sonraki derse hazir hâle getirmeleri saglanir.
D. DEGERLENDIRME
Ögrencilerin çalismalarina isimlerini mutlaka yazarak sinif veya okul ortaminda sergilemeleri saglanir.
“Ögrencilerin yaptiklari eseri arkadaslariyla paylasirken;
· Eserde ne anlatmak istediniz?
· Bu çalismayi yaparken sinifta sunulan eserlerin en çok hangilerinden etkilendiniz?
· Bu çalisma sonrasinda kuslarin biçimleri, renkleri hakkinda neler ögrendiniz?
· Yaptiginiz çalismalarda kuslarin özelliklerini nasil ifade ettiniz?
· Bu eseri yaparken nelere dikkat ettiniz?” gibi açik uçlu sorular yöneltilerek yaptiklari çalismalar hakkinda konusmalari saglanir.
Degerlendirmede, ögrencilerin etkinlik içinde yer almasi bile bir önemli kazanim sayilmalidir. Ögrencinin etkinlige katilimi, coskusu, kendini ifade etme özgürlügü önemli ipuçlaridir. Degerlendirmede önemli olan, ögrencinin çabasi, katilimi yani gösterdigi performanstir.
|
REHBER
